Là một tổ chức chuyên nghiệp tập trung vào sự phát triển của ngành nấm, Phân hội Nấm ăn và sản phẩm nấm – thuộc Phòng Thương mại Xuất nhập khẩu Thực phẩm, Nông sản và Sản phẩm Động vật Trung Quốc cam kết cung cấp thông tin tiên tiến và kết nối các nguồn lực chất lượng cao cho những người làm trong ngành.
Ngày nay, chiết xuất nấm đã len lỏi vào nhiều lĩnh vực như thực phẩm chức năng, mỹ phẩm và đồ uống tăng cường sức khỏe—từ cà phê latte nấm, protein shake, serum dưỡng da cho đến cả chocolate. Có người xem chúng là xu hướng sức khỏe mới, trong khi người khác lại cho rằng đó chỉ là trào lưu nhất thời. Vậy chiết xuất nấm thực chất là gì? Vì sao chúng lại thu hút sự quan tâm rộng rãi khắp các ngành? Bài viết này sẽ phân tích những thông tin cốt lõi giúp các chuyên gia hiểu rõ giá trị thật sự của chúng.
Chiết xuất nấm là gì?
Chiết xuất nấm là các dạng nấm đã được cô đặc, chuyển đổi thành bột hoặc dạng lỏng thông qua các quy trình nhất định nhằm giúp các hoạt chất tự nhiên của nấm dễ hấp thu hơn đối với cơ thể con người.
Nguyên lý tương tự như chiết xuất cà phê: con người không ăn trực tiếp hạt cà phê sống, mà pha chế để chiết lấy hương vị và caffeine. Chiết xuất nấm hoạt động theo cách tương tự, nhưng lợi ích của chúng vượt xa khái niệm “tác dụng nhanh”.
Đáng chú ý, nguyên liệu để sản xuất chiết xuất chủ yếu là các loại nấm chức năng (functional mushrooms) chứ không phải các loại nấm ăn thông thường trong bữa cơm. Những loại phổ biến gồm:
Ganoderma lucidum (Linh chi)
Hericium erinaceus (Nấm Hầu thủ/Cầu nấm/Lion’s Mane)
Chaga
Trametes versicolor (Vân chi)
Shiitake (Hương/Đông cô)
Cordyceps sinensis (Đông trùng hạ thảo)
Mỗi loại có đặc tính riêng- tăng sự tập trung, giúp thư giãn thể chất và tinh thần, tăng cường miễn dịch hoặc cải thiện sức bền.
Trong y học truyền thống châu Á, trà linh chi đã được sử dụng từ lâu để giảm mệt mỏi và làm dịu tâm trí sau một ngày căng thẳng, trong khi nấm Lion’s Mane từng được giới học giả ưa chuộng nhờ khả năng được cho là giúp minh mẫn và sắc bén hơn. Những thực hành lâu đời này cho thấy nấm chức năng đã được coi là nguồn tài nguyên sức khỏe quý giá từ hàng thế kỷ trước, trước khi các thực phẩm bổ sung hiện đại biến chúng thành viên nang hay siro pha cà phê.
Vì sao mọi người sử dụng chiết xuất nấm?
Các nhóm người khác nhau sử dụng chiết xuất nấm với những mục đích khác nhau. Có người muốn tăng khả năng tập trung mà không gặp cảm giác bồn chồn do dùng quá nhiều caffeine; có người tìm kiếm phương pháp tự nhiên để tăng miễn dịch hoặc giảm căng thẳng mà không phải phụ thuộc vào thuốc.
Nấm Lion’s Mane là ví dụ điển hình. Nhờ sự liên quan đến sức khỏe não bộ, nó trở thành lựa chọn hằng ngày của học sinh – sinh viên, người đi làm, thậm chí game thủ muốn tăng hiệu suất tinh thần. Ganoderma lucidum (Linh chi), được mệnh danh là “nấm cân bằng” nhờ khả năng làm dịu và phục hồi cơ thể, là lựa chọn quen thuộc của những người chịu áp lực cao.
Hãy xem sự thay đổi của đồ uống tăng năng lượng: những phiên bản đầu tiên tập trung vào “năng lượng nhanh”, nhưng cảm giác kiệt sức sau đó khiến người tiêu dùng tìm những giải pháp nhẹ nhàng, bền vững hơn. Chiết xuất nấm đáp ứng đúng khoảng trống đó—mang lại sự hỗ trợ ổn định, từ tốn, thay vì tạo các “đỉnh – đáy” năng lượng. Dù bạn cần tập trung, thư giãn, tràn đầy sinh lực hay tăng sức bền, đều có một loại chiết xuất nấm phù hợp.
Các loại chiết xuất nấm chính
Sự đa dạng của chiết xuất nấm là lý do chúng có mặt ở nhiều lĩnh vực. Dựa trên phương pháp chế biến và dạng thành phẩm, các loại phổ biến gồm có:
1. Chiết xuất kép (Dual Extracts)
Được sản xuất bằng cả nước và cồn, loại này thu giữ được dải hợp chất rộng hơn—từ polysaccharide tăng miễn dịch đến triterpen làm dịu. Có thể hiểu đơn giản: đây là dạng “đầy đủ thành phần” chứ không chỉ một hoạt chất đơn lẻ.
2. Chiết xuất dạng bột (Powder Extracts)
Rất được ưa chuộng vì dễ sử dụng: chỉ cần một muỗng là có thể thêm vào cà phê, sinh tố hoặc cháo yến mạch. Nếu nhãn ghi “10:1”, nghĩa là 10 phần nấm tươi được cô đặc thành 1 phần chiết xuất, mang lại hiệu quả mạnh trong liều rất nhỏ.
3. Dung dịch Tincture (Liquid Tinctures)
Tiện lợi khi dùng, thường được nhỏ dưới lưỡi hoặc pha vào đồ uống. Hấp thu nhanh, phù hợp với những người không thích bột hoặc viên nang.
4. Viên nang (Capsules)
Lý tưởng cho những ai không ưa vị “đậm đất” của nấm. Chỉ cần uống cùng nước là bắt đầu ngày mới.
Dù bạn thích pha cà phê nấm mỗi sáng như một nghi thức nhỏ hay chuộng sự gọn nhẹ của viên nang, không có lựa chọn đúng hay sai - chỉ đơn giản là lựa chọn phù hợp với thói quen của bạn.
Các loại nấm chức năng phổ biến và công dụng
Nấm chức năng không chỉ là những cái tên thời thượng xuất hiện trên các chai thực phẩm bổ sung. Mỗi loài đều có lịch sử sử dụng kéo dài hàng thế kỷ. Dưới đây là những loại tiêu biểu và lợi ích của chúng theo đánh giá của ngành:
Ganoderma lucidum (Linh chi): Được mệnh danh là “nấm làm dịu”, liên quan đến thư giãn và cải thiện giấc ngủ. Trong truyền thống, linh chi thường được sắc thành trà để an thần sau một ngày dài.
Lion’s Mane (Nấm Hầu thủ / Bạch yến tùng nhung): Nổi tiếng với công dụng hỗ trợ tập trung và trí nhớ. Từ xa xưa, các học giả tin rằng loại nấm này giúp tăng sự minh mẫn.
Chaga: Giàu chất chống oxy hóa; thường được nấu thành trà có vị đất đặc trưng ở các vùng khí hậu lạnh để tăng cường miễn dịch trong mùa đông khắc nghiệt.
Cordyceps sinensis (Đông trùng hạ thảo): Liên quan đến sức bền và năng lượng, được vận động viên và những người có cường độ hoạt động cao ưa chuộng—đến mức được gọi là “thực phẩm tiền tập luyện tự nhiên”.
Russula (Nấm Đỏ / Nấm Mỡ sữa tùy loài): Tập trung vào tăng cường sức khỏe đường ruột và cân bằng miễn dịch, được sử dụng trong y học truyền thống châu Á suốt hàng thế hệ.
Shiitake (Nấm hương): Nổi tiếng trong ẩm thực hằng ngày, nhưng chiết xuất của Shiitake cũng được đánh giá cao nhờ khả năng hỗ trợ sức khỏe tim mạch và tăng cường sinh lực tổng thể.
Nhờ các lợi ích bổ trợ, xu hướng “dùng kết hợp” ngày càng phổ biến: ví dụ, kết hợp Lion’s Mane (tăng tập trung buổi sáng) với Ganoderma lucidum (thư giãn buổi tối) đã trở thành thói quen hằng ngày của nhiều người.
Tiềm năng thị trường và các xu hướng tương lai
Thị trường chiết xuất nấm đang tăng trưởng bùng nổ, với tiềm năng và xu hướng rất đáng để ngành chú ý:
1. Mở rộng quy mô thị trường toàn cầu
Dữ liệu ngành cho thấy thị trường chiết xuất nấm chức năng toàn cầu đã vượt 8 tỷ USD vào năm 2024 và dự kiến đạt 21 tỷ USD vào năm 2030, với tốc độ tăng trưởng kép (CAGR) hơn 17%.
- Bắc Mỹ và châu Âu: những thị trường tiêu dùng cốt lõi.
- Châu Á – Thái Bình Dương: dẫn đầu về tốc độ tăng trưởng (CAGR 20%) nhờ thói quen sử dụng truyền thống và nhận thức sức khỏe tăng cao.
Trong các phân khúc, thực phẩm chức năng (ví dụ: thanh năng lượng, sữa thực vật), thực phẩm bổ sung, và mỹ phẩm là các động lực tăng trưởng chính—đặc biệt là các sản phẩm kết hợp “thành phần tự nhiên + bằng chứng khoa học” luôn có mức định giá cao.
2. Mở rộng ứng dụng liên ngành
• Thực phẩm tăng cường sức khỏe (Health Foods)
Không chỉ còn là viên nang đơn lẻ, mà mở rộng sang đồ uống đóng chai, bánh nướng, và đồ ăn nhẹ - như bánh protein, sữa chua men vi sinh có bổ sung chiết xuất nấm - đáp ứng nhu cầu “bổ dưỡng qua ăn uống hằng ngày”.
• Mỹ phẩm (Cosmetics)
Chiết xuất Ganoderma lucidum và Shiitake, giàu chất chống oxy hóa và chống viêm, được ứng dụng trong kem chống lão hóa và mặt nạ làm dịu, thúc đẩy xu hướng “phục hồi tự nhiên” và “không chất phụ gia”.
• Sức khỏe thú cưng (Pet Health)
Một phân khúc mới nổi và tăng trưởng nhanh. Thực phẩm bổ sung cho thú cưng chứa Lion’s Mane và Cordyceps giúp tăng miễn dịch và cải thiện tiêu hóa ở chó, mèo - với mức tăng trưởng 35%/năm trong 2024.
Nâng Cấp Chất Lượng Nhờ Đổi Mới Công Nghệ
1. Đổi mới công nghệ chiết xuất
Các công nghệ như chiết xuất CO₂ siêu tới hạn và thủy phân enzyme ở nhiệt độ thấp ngày càng phổ biến, giúp giữ lại polysaccharide, triterpen và các hoạt chất khác hiệu quả hơn, đồng thời giảm tồn dư dung môi. Điều này đáp ứng nhu cầu của phân khúc thị trường cao cấp vốn chú trọng vào tiêu chí “độ tinh khiết”.
2. Chuẩn hóa và truy xuất nguồn gốc
Công nghệ giải trình tự gene được sử dụng để nhận diện chủng giống, trong khi blockchain được áp dụng để theo dõi toàn bộ quy trình từ nuôi trồng đến chiết xuất. Những giải pháp này giúp giải quyết vấn đề tồn tại lâu năm của ngành: “thành phần không nhất quán.”
Nhiều doanh nghiệp dẫn đầu đã bắt đầu công bố “báo cáo kiểm nghiệm thành phần cho từng lô sản xuất.”
Phân Khúc Sản Phẩm Dựa Trên Nhu Cầu Người Tiêu Dùng
1. Cá nhân hóa theo từng nhóm đối tượng
Sản phẩm phân khúc theo dân số đang tăng trưởng mạnh, ví dụ như:
“Công thức tăng cường não bộ” (Lion’s Mane + Ginkgo biloba) dành cho học sinh – sinh viên.
“Gói tăng miễn dịch” (Shiitake + Chaga) dành cho người cao tuổi.
“Bộ hỗ trợ gan” (Ganoderma lucidum + Cordyceps militaris) cho những người thức khuya.
2. Dạng dùng tiện lợi
Các dạng sản phẩm mới như viên ngậm, viên sủi thăng hoa đông khô giúp khắc phục các hạn chế của dạng bột truyền thống (hòa tan chậm, vị khó uống), phù hợp với nhịp sống nhanh của người hiện đại.
Chính Sách và Quy Định Đang Thay Đổi
Khi thị trường mở rộng, các quy định liên quan đến chiết xuất nấm đang siết chặt trên toàn cầu:
EU đã đưa Ganoderma lucidum và Lion’s Mane vào Danh mục Thực phẩm Mới (Novel Food List), yêu cầu đánh giá an toàn trước khi được phép lưu hành.
Trung Quốc cũng đang xây dựng tiêu chuẩn quốc gia cho chiết xuất nấm chức năng, quy định yêu cầu nguyên liệu, phương pháp kiểm nghiệm và phạm vi công bố công dụng.
Mặc dù việc tăng cường quản lý làm chi phí ngắn hạn của doanh nghiệp tăng lên, nhưng về lâu dài sẽ loại bỏ các đơn vị sản xuất kém chất lượng, đồng thời hỗ trợ các doanh nghiệp tuân thủ quy định xây dựng lợi thế thương hiệu bền vững.
Theo: https://en.chinamushroomdays.com/mushroom-extracts-facts-oem-opportunities
